archivo del blog

domingo, 19 de marzo de 2023

Visións


A experiencia visionaria, baixo os parámetros do mundo tal como hoxe o coñecemos, resúltanos bastante incomprensible, arcaica e máis propia da Idade Media ou de culturas mal chamadas 'primitivas' . Hai estudos, na actualidade, que tratan de desfacer esa sensación de estrañeza que nos produce o concepto da visión, traer ese tipo de experiencias á modernidade, para traducilas a realidades máis coñecidas e comprensibles aos nosos ollos. Por exemplo, Victoria Cirlot establece paralelismos entre as visións da época medieval, un mundo impregnado pola relixión e a experiencia do sacro, e as visións da época moderna, que ela identifica coas do artista, pois as descricións que fan algúns deles coinciden nalgún sentido coas das visionarias medievais. Ambos non deixan de ser unha canle, a través da cal, a visión 'aparece', é dicir, tanto a mística medieval como o artista moderno reciben esas imaxes de maneira pasiva, aínda que para chegar a elas sexa necesario unha dedicación, constancia e traballo que indubidablemente son moi activos. Tamén Victoria Cirlot comparou a experiencia da imaxe visionaria coa imaxe que se xera en soños, ambas as imaxes pertencen a outra dimensión. Durante a Idade Media, a esa facultade chamóuselle o ollo interior, o ollo da mente, o ollo do corazón ou o ollo visionario.

Pero hai outro tipo de visión, propia da mitoloxía galega, que non abre as portas da percepción espiritual, senón máis ben, poderiamos dicir que abre as portas da dimensión temporal e en concreto as do purgatorio. Pois na mitoloxía propiamente galega o mundo dos vivos e o dos mortos non son planos estancos e inconexos. Ao celestial e divino na cultura galega chegábase por intermediación das ánimas que poboaban abundantemente o purgatorio, esta frase recolle moi ben ese sentido de conectores e psicopompos que encarnaron as ánimas dos defuntos en Galicia: 

“eu ás ánimas teñolles moita fe, aos santos non, pero ás ánimas...”

É, por tanto, unha esencia da cultura galega, que a conexión coa divindade tivese un vínculo especial coa capacidade para romper a dimensión temporal. Na noite de defuntos, como na de San Xoan, as portas do Alén ábrense e o mundo dos vivos atópase co dos mortos, unha noite adimensional e atemporal na que pasado, presente e futuro xúntanse nesta celebración. Esta capacidade para romper a linealidade do tempo está igualmente presente durante todo o ano e é a que queda propiamente patente nalgúns dos relatos de visións que tiveron lugar na aldea da que proceden meus pais, San Simón da Costa.

A visión non está unicamente restrinxida ao órgano da vista, todolos demáis sentidos tamén poden experimentar visións, casos téñense dado tamén de ter visións mediante o olfato. Concretamente a miña tía tivo unha visión que máis que visión podería definirse como unha 'audición', pois non viu nada, senón que oíu. 

Unha práctica habitual por aquel entón era acudir ao río para ir lavar a roupa, aínda que hoxe parézanos prehistórico, non é tan afastado no tempo, pois se trata da irmá do meu pai, tan só unha xeración anterior á miña. Mentres lavaba no río, lugar ao cal acudía con frecuencia e por tanto coñecía perfectamente, escoitou o pranto moi desconsolado de alguén que pasaba por un camiño próximo, e que soaba achegándose cara a onde ela estaba. Ese pranto produciulle un escalofrío que lle invadiu todo o corpo e non puido facer outra cousa que saír correndo para volver a casa e contalo de inmediato á súa familia. O caso é que poucos días máis tarde, estando ela xa na Coruña, recibe unha chamada informándolle da morte do seu pai. Así é como, xunto co seu irmán, acoden á casa familiar desconsolados. Con todo, déronse unhas circunstancias moi específicas no seu regreso que lles impediron facer o camiño habitual polo que adoitaban chegar a casa. Os avatares do destino fixéronos percorrer o camiño que pasaba xustamente por enriba do río no que ela estivera lavando poucos días antes. E agora sí, era ela mesma a protagonista da súa visión, pois o son do pranto desconsolado non era outro que o seu, e ademáis presaxiaba a morte do seu pai.

Podemos contar outra, cuxa protagonista foi unha nena (resulta rechamante que fosen moitas veces mulleres, e nenas as que tiñan estas visións), ela tivo a visión clara de como unha caixa cun defunto subía polas escaleiras da casa, detalle este que non adoitaba ser moi común, pois o habitual é que as caixas cos defuntos baixasen, non subisen, pois o falecido adoitaba estar no cuarto. Pois neste caso, que ademáis era a sua nai, deulle un infarto estando fóra de casa, e cando a trouxeron a casa traíana nunha caixa, que efectivamente subiu polas escaleiras que daban aos cuartos.

Case todas as visións que tiñan lugar na miña aldea estaban en relación cunha morte futura, que ademáis se recoñecía con detalles a partir de circunstancias moi específicas, que contraviñan os costumes habituais. A visión ocupábase de dar detalles moi específicos, incomprensibles no momento, pero que collían todo o seu sentido unha vez se producía o presaxio.


Ilustración da lenda da muller cerva, do castelo de Doiras. Pablo Gallo

Pode que hoxe en día non sexan moitas xa as diferencias entre vivir no rural e vivir na cidade, a mitoloxía propia da forma de vida rural xa está practicamente extinguida, a fin e cabo o que impera é a visión utilitarista e interesada das cousas, o que vive no campo verá a natureza como un medio de sustento e o que vén da cidada veráa como un medio no que poder descansar, facer deporte ou vivir experiencias. O tipo de percepción cotidiana, dirixida polos nosos hábitos e tamén pola orientación dos nosos intereses fai que vexamos únicamente aquilo que nos é útil. Pero a este mundo da percepción usual oponse o mundo da percepción estética ou sensible, isto quere dicir deixar de percibir as cousas dende un punto de vista utilitario, mirar o mundo con ollos de artista, ainda que seña un concepto de artista que quizás hoxe xa non se leva, trataríase daqueles artistas que miran unha cousa en sí mesma e non no seu beneficio. Percibir por percibir, sen ningún outro obxecto que o placer de facelo. Este modelo de percepción conecta tamén coa visión do filósofo. Neste sentido foron os filósofos os que afirmaron que ao lado dunha verdade lóxica hai unha verdade estética, e que ademáis nos conduce a unha verdade ética. Pois o carácter desinteresado da emoción estética fainos atopar un nexo profundo entre o recorrido estético e o ético. Kant sostiña que "interesarse inmediatamente pola beleza da natureza é sempre signo dunha alma boa". 

O espíritu vólvese eterno na medida en que percibe as cousas dende a perspectiva da eternidade. Este xeito de percibir o mundo estivo fondamente arraigado en todalas culturas tradicionais, según nos di Titus Burckhardt "en todas as sociedades tradicionais o artista non era un tipo especial de persoa, senon que cada persoa era un tipo especial de artista". A mitoloxía, que é a forma na que as civilización tradicionais encaran o mundo, sería pois un medio non so de coñecemento colectivo, tamen artístico, unha grandísima obra de arte colectiva sen firma nen ego de autor. Pierre Hadot no seu libro 'El velo de Isis' dinos o seguinte:

"se pensamos que hai unha relación entre a produción das formas a través da Natureza e a produción das formas a través da imaxinación humana, poderiamos dicir que inventar mitos equivale a prolongar o xesto fundante da Natureza que produce as súas formas."

A idea neoplatónica según a cal a natureza é mítica, atopa aquí un sentido moi profundo. 

viernes, 17 de marzo de 2023

Santa María de Penamaior

En terras do concello de Becerreá, no val dunha das ladeiras da serra do Pico atopamos o mosteiro de Santa María de Penamaior, cunha igrexa que constitue un fermoso exemplo do Románico do século XII en Galicia. Tanto a beleza do verde deste escondido e aillado val no que se sitúa, como as historias e lendas que o relacionan coa Orde do Temple confirenlle ao conxunto un halo de misterio e beleza singulares.


Hoxe en día parece estar únicamente habitado por un conxunto de vacas que pacen tranquilamente ao seu caron e que nos observan de maneira inquietante cando nos acercamos a visitalo. Unha estampa nada casual, pois atendendo a etimoloxía do propio topónimo do concello onde se asenta é posible tamén achegarnos á mirada destas vacas e os seus becerros (cría da vaca que non pasa dos dous anos). Joseph M. Piel dinos que a palabra becerro xunto con bácoro (cerdo pequeno) poderían ter a sua orixe nun dos varios idiomas indíxenas falados no territorio da antiga Gallaecia, anteriormente á sua romanización. Ambos animais foron moi valiosos dende o punto de vista material, polo seu poder de garante económico, pero tamen valiosos no seu aspecto afectivo, compoñente ausente ou menos pronunciado nos términos homólogos latinos tomados ao idioma triunfante do vencedor romano (según a teoría deste autor). En especial con respecto ao becerro e a vaca, este valor afectivo debeu ser importante, pois ainda en época de meus pais non se adoitaba comer esta carne, estando destinada unicamente á súa venta.

Situado nunha das ramificacións do Camiño de Santiago, moitos peregrinos paraban neste mosteiro para visitar a imaxe da Virxe das Abarcas e a reliquia do “Lignum Crucis” traída polos monxes dende terras lonxanas, famosos ambos polas suás dotes curativas. Resulta tanxible (que pode ser percibido pero tamén tocado) este valor sagrado do lugar onde se asenta, e incluso dos animais que o habitan, como se todo o que aquí atopamos nos fixera viaxar no tempo e no espacio hacia un lugar no que máis ben estes conceptos se diluen ou desaparecen.

Imaxe da virxe das Abarcas

Algo que parece definir particularmente a esencia deste templo é a conciliación de elementos de diferentes procedencias e diferentes épocas, recolocados ou reciclados á maneira dun singular collage construido no tempo. Técnica, a do collage, máis propia das artes plásticas e a cultura moderna, polo que en certa medida, parece ter acadado unha particular forma de resistencia e adaptación, para sobrevivir sen renunciar á beleza e a autenticidade da que, a todas luces, bebeu nas súas orixes.

Dentro desta diversidade de formas e tempos conxugados nun mesmo espazo, hai igualmente neste templo unha esencia sagrada que consegue agromar do conxunto, confiríndolle a todo él unha pegada imborrable de unidade e armonía.


SIMBOLISMO

Como a propia etimoloxía da palabra indica, derivada do verbo σύμβολον (symbolon), fórmase da raíz sym, que quere dicir ‘con’, ‘xunto’ ou ‘unido’, e de ballein, que quere dicir ‘lanzar’. Por tanto, nun sentido etimolóxico un símbolo é aquilo que se lanza para unir, ou volver a unir (reunir, religar). Sería o contrario da voz grega διαβάλλειν (diaballein) que significa lanzar ou disparar a través ou entre, separar, desunir, atacar, e dela procede a palabra "diablo", en galego diaño, palabra esta que probablemente apunte a un sentido menos moralizante por estar máis conectada cunha mitoloxía ancestral.

Aproveitando a orixe medieval deste cenobio, ímonos ocupar da simboloxía presente nalgúns dos seus elementos arquitectónicos, pois no período medieval como tamén na Antigüedade, ningún elemento era casual, arbitrario ou con funcións decorativas, todos os elementos constructivos do templo, a orientación, a disposición, etc estaban ao servicio dunha cosmovisión rica e complexa coa que poder transcender hacia visións máis elevadas da realidade. 


Rosetón

Rosetón do muro norte do convento de Penamaior

Comenzamos con este rosetón que, de todo o conxunto é o que máis rápidamente atrae as nosas miradas. As cabeciñas humanas esculpidas no bocel de pedra máis exterior parecen recordarnos o grado de existencia cósmica no que nos atopamos. O círculo é considerado unha figura perfecta xa que todos os puntos da circunferencia están á mesma distancia do centro. O círculo é a manifestación da substancia, é unha das imaxes básicas do coñecemento simbólico, xa que todo na vida e no mundo tende a realizar este movemento, presente nas expresións naturais como nas humanas. En forma de círculos expándense as radiacións de enerxía, e eses remuíños ou espirais conforman as estruturas de ceo e terra, como ben pode observarse no sideral e no molecular. O círculo representa o ceo, o cadrado a terra. Círculos e espirais son símbolos primordiais, e atopámolos dende moi antiguo en épocas prehistóricas, anteriores á escritura e á historia. Están relacionados co centro, o eixo e os ciclos: o perpetuo devir, a sístole e a diástole do universo e o home, e o constante desenvolvemento do que nace e morre, aparece e desaparece. Son imaxes da realidade, é dicir, dos niveis da cosmogonía, a ontoloxía e a metafísica.


 
O centro é o símbolo por excelencia, é a orixe, o punto de partida e o lugar de retorno. Conecta os mundos e ponos en relación. É a imaxe da unidade primordial, o centro é xenerador de movimento, pero él non se move, fai que todo xire. No rosetón de Penamaior vemos como, a partir do centro irrádianse as 4 direccións no espazo, xunto con todo o simbolismo asociado a este número, pois 4 son os puntos cardinais, ou as 4 estacións do ano, ou tamén as 4 idades do home, ou os 4 ríos que brotan da fonte do xardín do Edén, e que según a tradición, deles naceron con igual nome os que fluén pola terra enteira. O circunpunto que irradia a partir do centro cara á manifestación das cousas, pode irradiar en 4, 6, 8, 12 ou mesmo 24 divisións. Todos os rosetóns que vemos en iglesias e catedrais fan referencia a esta comprensión cósmica a partir do centro. Esta irradiación lévanos directamente ao simbolismo propio da roda, que é por excelencia a expresión do movemento e a multiplicidade, ao mesmo tempo que o é da inmobilidade orixinal e o centro inmutable. É probablemente o símbolo que máis nos conecte co resto de culturas do planeta, pois está presente na maioria delas.

Ilustración zodiacal pertencente ao Breviari d'Amor (s. XV)


Neste calendario medieval a roda zodiacal xira en torno aos meses, 
os meses entorno aos ceos, e no centro a terra.


Nesta outra, o Cristo simbolízase coma o Sol, a luz do mundo no centro, entorno a él 
a roda do zodiaco, e nas 4 esquinas as 4 estacións.


Rosetón da catedral de León

Xerarquía anxélica. Hildegard von Bingen.
Visión sexta do libro de Scivias. Códice de Wiesbaden. Facsímil de 1927.

A roda do dharma é un gráfico no que se condensan os 
ensinos fundamentais do budismo.

Roda da vida no budismo tibetano

Pedra do Sol ou Calendario Azteca, con inscripcións 
alusivas á cosmogonía mexica e os cultos solares

A representación da roda co seu punto central visible foi tomada como a do sol, por numerosos pobos, e o é tamén na astroloxía e a alquimia. De feito, o percorrido do sol é representado por un carro (solar) coas súas correspondentes rodas como son os carros habituais.



Portada e tímpano


O mesmo simbolismo do que falamos anteriormente referido ao círculo como símbolo do ceo atopámolo agora reuníndose co mundo terrenal, simbolizado polo cadrado ou o rectángulo. O arco de medio punto é unha das características constructivas propias do Románico, vémolo a miudo desplegando arquivoltas sustentadas sobre capiteis de columnas, que como os troncos das árbores, asentan as suas raices na terra. As portadas da arte Románica condensan gran parte do interese artístico das fachadas nas que se integran. Están todas elas dispostas para invocar a un encontro entre o celestial e o terrenal, necesario para abrirse ao lugar sagrado que representa o templo. Tanto con medios que permitan un maior despliegue artístico e constructivo como con medios máis humildes, (como é este caso) o significado é o mesmo. Para entrar ao recinto sagrado é necesario un certo recollimento ao que estas portadas invitan.

No tímpano, ese espazo que xurde do encontro entre o ceo e a terra parecen atoparse tamén a simbiose propia do Románico entre arquitectura e escultura. Estes espazos foron utilizados para o despliegue iconográfico propio do simbolismo cristiano. Representáronse, pois, escenas de contido espiritual derivadas dos textos, as lendas e a literatura cristiana. Podemos dicir que case toda a arte esculpida, tallada ou pintada no Románico tiña unha relación direta co texto, por tanto os símbolos invitaban a unha relación fluida e dinámica entre as diferentes linguaxes, pois tamén o folclore se sustentaba sobre unha mitoloxía ancestral derivada da tradición primordial.


Observamos no tímpano de Penamaior unha curiosa figuración realizada coa técnica da talla en reserva e no que R. Sanchez Ameijeiras recoñeceu unha versión figurada da Lenda do Cabaleiro do León, según a tradición, posta por escrito por Chrétien de Troyes na súa obra Le chevalier au lion cara o 1171-1181. Neste relato cóntase como Yvain, un dos cabaleiros do rei Arturo decide dirixirse cara á fonte máxica que desata as tormentas, para vingar ao seu primo Calogrenant que fora asasinado polo cabaleiro que defendía a fonte. Unha vez alí, vénceo e casa coa súa viúva, Laudine, converténdose desde entón en defensor da fonte. Cando o rei Arturo e os seus cabaleiros chegan desencadéase un novo combate, esta vez entre Yvain e o senescal do rei, Keu, que é vencido. Tras presentar o cabalo deste ao rei como proba da súa vitoria revela a súa identidade ao grupo e deixa o lugar máxico xunto co seu antigo compañeiro Gauwain co que correrá, desde entón, diversas aventuras. Durante unha delas, no bosque, escoita uns queixumes e atópase cun león que loita cunha serpe que cospe lume pola boca. Yvain mata á serpe e para liberar ao león ten que cortar parte da súa cola. Con todo, o león, agradecido, acompañarao e axudará nas súas aventuras posteriores polo que Yvain acabará sendo coñecido como “O cabaleiro do León”.

Desta forma, segundo a autora, no tímpano de Penamaior o círculo central con ondulacións rexistradas non sería outra cousa que a fonte máxica que desencadena as tormentas e que, seguindo o relato, represéntase baixo unha árbore na que se pousan os paxaros e sobre unha lápida cor esmeralda na súa base, elemento este último que no tímpano sería o cadrado que aparece na parte esquerda. Ao seu lado, o cabaleiro que, lanza en man, cabalga a súa montura seguida doutra baleira sería Yvain co cabalo do senescal Keu. O episodio do león agradecido estaría representado, pola súa banda, na zona dereita e de forma sintética pola figura do león coa cola partida que ocupa o espazo sobre a inscrición.


"Yvain rescata ao león", miniatura de Garrett MS. Non. 125 (ca. 1295) 
gardado na División de Manuscritos, Departamento de Libros Raros e 
Coleccións Especiais, Biblioteca da Universidade de Princeton

A situación estratéxica desta igrexa, situada nunha das ramificacións do camiño de Santiago, e moi próxima ao santuario de Santa María a Real de O Cebreiro onde, segundo a lenda, conservaríase a ansiada copa da que trata o ciclo artúrico, non resulta difícil tampouco relacionala co vínculo que a orde do Císter tivo cos templarios, e a súa conexión co contido esotérico que gardan estas lendas. Os templarios constrúen, nun período de 150 anos nesta época en Europa máis de 80 catedrais sobre a base dun principio clave: que estaban dedicadas a María, o principio feminino. En canto a orde cisterciense é tamén destacable a estrita observancia da Regra (seguen a de San Benito), pola cal preferían fundar mosteiros en lugares silenciosos, con abundantes bosques que lles procurasen madeira, illados e próximos a ríos cos que regar os seus hortos e con canteiras das que obter a pedra necesaria para construír os seus edificios. A orde cisterciense desempeñou un papel protagonista na historia relixiosa do século XII. Como restauración da regra benedictina, a orde cisterciense promove o ascetismo, o rigor litúrxico dando importancia ao traballo manual, e ademais da función social que ocupou ata a Revolución francesa, a orde exerceu unha influencia importante nos ámbitos intelectual ou económico, así como no ámbito das artes e da espiritualidade.

Parémonos agora a falar do rico simbolismo que esconden as lendas do ciclo artúrico e o Santo Graal, pois todo isto é fundamental para comprender o valor de ese tímpano.

Os inicios do ciclo artúrico teñen a súa orixe fundamental nunha lenda segundo a cal a copa que usou Cristo na última cea, onde tivo lugar a transustanciación do viño en sangue, é a mesma que José de Arimatea utiliza para recoller o sangue e a auga de Cristo (o sangue vivifica e a auga purifica), que brotan da súa ferida tras ser lesionado pola lanza de Longuinos, cando é crucificado, un día despois da última cea. Esta copa sería transportada por José de Arimatea a Gran Bretaña, de onde resultaría o encontro coa tradición celta e druídica propia desas terras. Non é casual que gran parte do valor desta tradición estivese asentado no símbolo da copa (para todas as tradicións antigas a copa xoga un papel moi importante, o caldeiro, a crátera para os gregos... ), que eles asociaron particularmente á soberanía. Ademáis, esta copa é tamén o principio feminino,  é alí onde se verte o sangue orixinario, é o símbolo do feminino que traslada o sangue, esa será a derivación francesa desta tradición británica, con María Magdalena como símbolo fundamental da portadora do sangue real (sang royal). É así como esta tradición deriva no sur de Francia na construción de numerosas igrexas dedicadas a María Magdalena, e onde Chretien de Troyes, mediante a escritura, fai cristalizar toda unha longa tradición oral.


Un dos tapices que compoñen a serie realizada por 
William Morris no século XIX coa lenda do Santo Graal

Unha das particularidades da cultura celta é unha configuración que permite entender o sincretismo entre mitoloxía, relixión e historia, algo que (máis aló de conflitos históricos ou políticos) tamén podemos entrever na mitoloxía propiamente galega onde se integran á perfección todos estes compoñentes. Pero a orixe celta que se lle coñece ao Graal dá a entender sen dúbida que os druídas tiveron unha parte importante niso e deben contarse entre os mantedores formais da tradición primordial. A perda do Graal, ou dalgúns equivalentes simbólicos, é en suma a perda da tradición con todo o que esta conleva; ainda que máis que perdida, está oculta. O Graal non se atopa, pois iso sería como acabar con el, o Graal búscase, pois a igual que o misterio, canto máis se afasta, máis significado ten. Por tanto, o simbolismo do Graal está en conexión directa coa pregunta, a que non é capaz de formular Perceval na súa primeira visita ao Rei Pe(s)cador, pero que finalmente formula na súa segunda visita, e tan só con pronunciala o rei rexuvenece e con él todo o seu reino. A pregunta necesaria e correcta non é só que leve implícita a súa resposta, senón que o feito de ser capaces de expola fará que despregue todo o seu potencial de transformación. Sobre nós, sobre o mundo.

Segundo nos di René Guénon, en todas as tradicións faise alusión a algo que, a partir de certa época, perdeuse ou quedou ocultado, por exemplo o Soma dos hindús ou o Haoma dos persas, a “bebida de inmortalidade” que, precisamente ten unha relación moi directa co Graal, xa que este, segundo se dí, é a copa sacra que contivo o sangue de Cristo, a cal é tamén “bebida de inmortalidade”. Entre os xudeus, o que se perdeu é a pronuncia do gran Nome divino; pero a idea fundamental é sempre a mesma. Fálase tamén en referencia ao simbolismo dos “Cabaleiros da Mesa Redonda”, que ésta sería a terceira das mesas nas que o Graal “aparece”, pois o Graal non se atopa, o Graal aparece. A primeira desas mesas sería a da última cea, a segunda a mesa de José de Arimatea e a terceira a dos Cabaleiros, tampouco é casual que sexa redonda, pois xa falamos do simbolismo do círculo e a referencia aos elementos cósmicos e a unha mirada do mundo cíclico no que todos teñen unha participación.


Tabula Smaragdina
Alquimistas medievais e modernos asociaron a Táboa de Esmeralda 
coa creación da pedra filosofal e a produción de ouro.


Profundando na significación tan rica do Graal dise da súa orixe que esta copa sería tallada polos anxos a partir dunha esmeralda caída da fronte de Lucifer no momento da súa caída. E é tamén nunhas pedras de esmeralda onde se garda o coñecemento pre-diluviano herdado de Adán, para preservalo do diluvio, e a destrución acaecida na terra tras a caída dos anxos. Só Thot (ou Enoc, Hermes, Mercurio, Idris), no seu regreso a esa dimensión, puido recuperar o libro. O cal entraría en conexión directa co dobre significado da palabra Graal, que é á vez unha copa (grasale) e un libro (gradale ou graduale). Así nolo explica René Guénon: 

o Graal representa ao mesmo tempo dúas cousas que están estreitamente unidas entre si; a que posúe integralmente a «tradición primordial», que se elevou ao grao de coñecemento efectivo que implica esencialmente esta posesión, é en efecto, dese modo, reintegrado na plenitude dese «estado primordial». Con estas dúas cousas, «estado primordial» e «tradición primordial», relaciónase o doble sentido que está inherente á mesma palabra Graal, pois por unha destas asimilacións verbais que a miúdo xogan no simbolismo un papel nada desdeñable, e que ademais teñen razóns moito máis profundas do que a primeira vista un imaxinaríase, o Graal é á vez unha copa (grasale) e un libro (gradale ou graduale); este último aspecto designa abertamente a tradición, mentres que a outra se refire máis directamente ao estado mesmo.

E volvendo ao tímpano que nos trouxo ata quí, vemos tamén aquí representada esa pedra, ou lápida que no libro se describe como de cor esmeralda. Non é casual que se sitúe xunto a árbore que cubre a fonte máxica, pois todos eles son símbolos que aluden ao Paraíso terreal ou Xardín do Edén, ao cal o diluvio non puido alcanzar, morada de Enoc, e a Terra dos Santos, centro supremo, primordial e inmutable, do que emerxen os ciclos (tamén o artúrico) e o movemento propio do mundo da dualidade ao que nos arroxa esa caída que trae consigo a pérdida ou máis ben a ocultación, propia do misterio e o enigma.

Un enigma que, por outra banda, condúcenos tamén a Edipo, pois ambos deben formular unha pregunta, clave para poder avanzar, nos dous casos hai unha ferida que impide camiñar, o reino do rei Pescador está tullido, non pode avanzar, así como tamén Edipo ten unha ferida nos pés.

O león, a árbore, a lanza do cabaleiro, todos eles son símbolos que nos darían para seguir profundizando de largo, pero quero facer especial referencia ao da fonte, xa que tamén xunto a esta igrexa, hai unha rica fonte que non resulta tan casual como puidera parecer de principio. A cerca da fonte, o Diccionario de símbolos e temas misteriosos de Federico González Frías dinos o seguinte:


A fonte é unha representación da orixe das augas e ao mesmo tempo un lugar para que o ser humano poida saciar a súa sede. Esta sede para algunhas Tradicións é o Coñecemento metafísico e fálase por iso dunha peregrinación ás fontes, que dito doutro xeito é á esencia das cousas, ao que estas son na súa orixe, aínda que permanezan ocultas, como se aprecia na simple observación do movemento dun río. Igualmente simboliza os fluxos femininos, e a expresión obstétrica "romper a fonte" ou "romper augas" denota a causa inmediata do nacemento do ser. O simbolismo da fonte de auga viva dáse na descrición do manancial que xorde no centro do xardín do Paraíso terreal que forma logo catro ríos que corren cara ás catro direccións do espazo. As construcións que teñen por centro un patio cunha fonte no seu medio, están a simbolizar estas augas de Coñecemento liberadoras. A sacralidad dos mananciais é universal e teñen en moitos casos a propiedade de curar as feridas dos guerreiros ou de acougar a sede de Coñecemento dos sabios. Tamén outros pobos consideran que esta auga é a fonte de inspiración da poesía e a profecía. O manancial arquetípico é a fonte de todo Coñecemento e vida.

 

           


P. D. 
Os intentos que se fixeron no século XIX por parte de moitos escritores nacionalistas galegos de vincular o que de propio podía ter a cultura galega para diferenciarse do resto da península; trataron de relacionar a cultura celta británica e incluso a francesa en relación a estas lendas artúricas que destacaban especialmente o valor do principio feminino, co caracter propiamente galego máis lírico, suave e feminio, en contraste co mito máis heroico do caracter mediterráneo que parecía ter presencia no resto da península. Incluso quixerono vincular cun suposto matriarcado galego. Por suposto, nada teñen que ver estos intentos de crear mitos dende a racionalidade coa verdadeira mitoloxía que efectivamente Galicia tivo, surxida despois de moitos séculos de cultura tradicional na que sin duda algunha viviu ata fai ben pouco. 



 Referencias:

martes, 14 de marzo de 2023

En el principio


En el principio Dios creó los cielos y la tierra.
Bereshit bara Elohim et hashamayim ve'et ha'aretz.

Este versículo es el principio del primer libro de la Torá o Pentateuco, y por tanto también del primer libro del Tanaj judío y del Antiguo Testamento de la Biblia cristiana, constituye la raíz común de la que emergen Judaísmo, Cristianismo e Islam. En hebreo los libros del Pentateuco se conocen por su primera palabra, por tanto lo que nosotros denominamos Génesis, en el mundo hebreo se conoce como Bereshit («En el principio»).

El Apóstol Juan hace referencia a este primer versículo del Génesis, estableciendo un puente de unión entre ambos, pues también comienza su Evangelio diciendo:

En el principio era el Verbo, y el Verbo era con Dios, y el Verbo era Dios.

Emmanuel d’Hooghvorst expresa de esta bella forma el vínculo, puente o alianza entre el universo contenido en las letras hebreas y la necesidad de pronunciarlas que se actualiza permanentemente, como también lo hace la fuente de vida de la creación.

«Se ha comparado naturalmente la letra de la Escritura al hombre mismo, pues una y otro tienen un cuerpo que puede estar muerto o vivo gracias al soplo que lo anima. En el tiempo del Mesías, el texto recreado con otras vocales resucitará, al igual que el hombre. Es la creación del hombre que va a la par con la del texto» (1).

el cual también nos hizo suficientes como ministros de un nuevo pacto, no de la letra, sino del Espíritu. Porque la letra mata, pero el Espíritu da vida.
Corintios 3:6

Existe una Torá escrita y una Torá no escrita. Esta última es llamada Torá sobre la boca. Es la tradición oral heredada también del Sinaí y que vivifica la Escritura dándole su sentido verdadero. Una es para la otra lo que el espíritu es al cuerpo de la letra, lo que el espíritu es también al cuerpo del ser humano. Las consonantes han sido así comparadas al cuerpo de la flauta de siete orificios, siendo las vocales como los dedos del músico que la anima con su soplo.

El Zohar es, en algunos pasajes, muy explícito al respecto:

«Todas las letras son como un cuerpo sin alma. Cuando vienen los puntos, que son el secreto del alma viva, he aquí que el cuerpo se endereza en su consistencia y, a propósito de esto, está escrito: Y Adán fue en alma viva (Génesis II, 7). Y todo esto ha salido de un solo punto, que es la Sabiduría de Arriba...» (2)

 


El primer capítulo de Génesis (B'reshit en hebreo) escrito en un huevo, Museo de Israel.

De la Torá oral se desprende la halajá (la ley judía), el musar (libros sobre crecimiento personal), la cábala (mística judía), los midrashim (relatos explicativos de sucesos o personajes bíblicos), la liturgia y la hagadá (la filosofía judía). Se prohibió, durante años, escribir estas enseñanzas, puesto que se requiere de una comprensión interna, que no venga impuesta desde fuera y por tanto asimilada de manera artificial, es sólo a través de un maestro que se puede realizar este trabajo. La Torá escrita conecta con la dimensión finita y múltiple, la Torá oral con la infinita y única, pues es inagotable, y del encuentro que propicia en el interior (con la Unidad) de cada persona brota eternamente la resonancia irradiada del centro a la circunferencia y de la circunferencia al centro, así como el corazón bombea la sangre al resto del cuerpo.

La filosofía judaica trata sutilmente, pero con precisión del hombre y su destino. Uno de los grandes obstáculos que impide su difusión es el necesario conocimiento del hebreo y del arameo, por eso es poco conocida exteriormente, pero no debemos olvidar que el Cristianismo, en sus orígenes del mundo greco-romano, fue una difusión del Judaísmo y por tanto está profundamente arraigado en suelo hebreo. Esta filosofía no es, al fin y al cabo, más que un comentario, una explicación del Pentateuco, los cinco libros de la Revelación mosaica, la famosa Ley de Moisés, término equívoco, en lugar del cual preferimos usar la palabra hebrea Torá, Revelación, es decir, una instrucción viva y vivificante descendida del cielo.

Este tipo de conocimiento, que no puede ser adquirido ni comprendido cuando es realizado desde fuera hacia dentro, por lo cual es inexpresable, se encuentra prácticamente extinguido en occidente a raíz de la difusión del racionalismo y el método científico (que se caracteriza por observar desde fuera). Incluso para la tradición judaica y hermética, este trabajo con el maestro o gurú, en la actualidad está cada vez más relegado, únicamente el psicoanálisis (a excepción del junguiano) emplea esta manera de acercarse al conocimiento profundo, seguramente no es casual el origen judío de Sigmund Freud y su método de curación por la palabra. En su libro “Freud y la conciencia judía”, Marthe Robert comienza así : “Que exista un estrecho vínculo entre el psicoanálisis y lo que habitualmente llamamos el espíritu judío parece ser tan evidente, que por lo general, nos limitamos a señalarlo sin esforzarnos en definir el propio espíritu judío, ni interrogarnos sobre su peculiar modo de transmisión.» Sería otra cuestión a tratar (lo dejamos para otro post) pues esta evidencia en ocasiones ha sido olvidada. 

El pueblo más monoteísta del mundo no dispone de ninguna palabra para designar a Dios. El incognoscible, el innombrable, origen de Todo, no puede definirse, no puede pronunciarse. La tradición judaica lo llama Ein Sof, el Sin Límites, negación que excluye toda definición y que conviene perfectamente a aquello de que se trata: no se le puede limitar ni conocer. Por consiguiente, no es objeto de revelación.

El objeto de la revelación es el hombre. Y este hombre se llama Adán, y se llama Enoc, y se llama Noé, y se llama Jacob… Jacob procede de una raíz hebrea que significa huella, ya que este hombre lleva la huella del cielo. Se llama también Israel, cuyo sentido es el que ha vencido la fuerza. La Torá es una revelación dada a Israel desde arriba, transmitido de generación en generación por el Padre a sus hijos en la alianza bendita. La palabra cábala significa recepción de un don, y es por este don que Israel es revelado a sí mismo, a fin de conocerse, mediante la vía de la verdad.

El diccionario nos dice que la palabra génesis significa “origen o principio de algo, serie encadenada de hechos y causas que conducen a un resultado”. Es decir, sucesión de eventos que derivan en una consecuencia.

Esta sucesión de eventos emanados desde esa primera frase con la que arranca el Génesis, queda patente a través del entrelazamiento de todos los descendientes de Adán hasta Noé, pues todos ellos convivieron con Adán cuando todavía estaba vivo. Una vida que no es otra que la de la letra vivificada por el espíritu y que se transmite a través de la palabra, el alma viva de Adán. El Génesis nos habla de la realidad de una creación que se renueva en el curso de la historia de los hombres.

Después caminó con Dios durante 300 años. En aquellos primeros años, Enoc había amado y temido a Dios y guardado sus mandamientos. Pertenecía al santo linaje, a los depositarios de la fe verdadera, a los progenitores de la simiente prometida.
Patriarcas y profetas. Capitulo 6, p. 71.

De cierto, de cierto os digo, que el que guardare mi palabra, no verá muerte para siempre.
Juan 8:51: 51  

Por la fe Enoc fué traspuesto para no ver muerte, y no fué hallado, porque lo traspuso Dios. Y antes que fuese traspuesto, tuvo testimonio de haber agradado á Dios.
Hebreos 11:5: 5  

Enoc es una figura bíblica, también conocido como «la séptima generación de los hombres» [Génesis 5, 3-33], hijo de Jared y padre de Matusalén, el único, además de Elías, que se elevó a los Cielos mientras estaba vivo. Es un místico que visita el Cielo en distintas visiones. En una de ellas, tiene la misión de interceder con Dios en favor de los ángeles caídos. En otra visión, ve a los querubines en el Cielo, a quienes describe como seres de fuego. Más adelante, es llevado por el arcángel Miguel al cielo más alto. Enoc también viaja en sus visiones o sueños al árbol de la sabiduría. Al final de sus visiones, Enoc se transforma en el arcángel Metatrón, un poderoso arcángel a quien también se le llama el pequeño Yahweh.

Aunque la Torah y la Biblia mencionan que el profeta Enoc tuvo una larga vida y fue llevado al cielo sin morir (Génesis 5:23-24), los textos del Libro de Enoc fueron excluidos del canon formal del judaísmo, y por lo tanto tampoco son aceptados por las escrituras cristianas. Aún así, el arcángel Metatrón fue muy importante en el judaísmo místico medieval y aparece mencionado en el Talmud. En la tradición rabínica, es el más alto de todos los ángeles y sirve como escriba celestial.

El Zohar describe a Metatrón como “el rey de los ángeles” que reina sobre el árbol de la sabiduría o árbol del conocimiento del bien y el mal. (Zohar 49, Ki Tetze: 28:138)

El Zohar Bereshit 51:474 dice que cuando Enoc estaba en la Tierra, se dedicó a escribir un libro que contenía los secretos de la sabiduría hasta que fue llevado al Cielo para convertirse en ángel. Dios le permitió a Enoc continuar este mismo ministerio en el Cielo.

En el Zohar Bereshit 51:475 dice que todos los secretos sobrenaturales fueron puestos en las manos de Metatrón y que él los ponía en las manos de quien los mereciera.

Es Enoc una de esas entidades en las que se guarda la palabra, un depositario del saber ancestral dirigido a despertar la verdadera esencia divina del ser humano. No en vano se asoció a Enoc con Hermes, entidad eterna, transmisora de enseñanzas y secretos.

«Hermes, deidad clave en la tradición egipcia, griega y romana. Thot, el Hermes egipcio, que en Alejandría es conocido como Hermes Trismegisto, es decir, el poseedor de las tres cuartas partes de la sabiduría universal, es identificado igualmente con el Hermes griego y con el Mercurio romano. Siempre se ha considerado a este dios como una imagen de la transmisión, y a ello se debe que los atributos con que se lo identifica, cascos y sandalias aladas, estén relacionados con el viento.

Bien se ha dicho que Hermes es eterno, así sea este o aquel el nombre que le han dispensado los distintos pueblos. Unánimemente es transmisor de enseñanzas y secretos, así se lo llame Thot, Enoch, Elías o Mercurio, como ya dijimos. Su revelación por el bautismo de la inteligencia se produce en aquellos que han encarado sin prejuicios ni muletas el Conocimiento y se han afiliado intelectualmente a su patronazgo; su invocación, concentración y aplicación de los distintos métodos de su ciencia establece una comunicación directa con esta altísima entidad, que se manifiesta internamente a cualquier grado en las individualidades dispuestas a ello. Como se sabe esta deidad se ha expresado –y lo sigue haciendo– en la historia de Occidente por medio de la Tradición Hermética y las disciplinas que la conforman.» (3)

El dios Thot de los egipcios era el dios de la luna, la sabiduría, la escritura, los jeroglíficos, la ciencia, la magia, el arte y el juicio, además se le atribuía que el año tuviera 365 días, como los años que vivió Enoc. En el templo de Thot se adoró también a Hermes y Hermes Trismegisto, en la ciudad egipcia de Khemenu, conocida en griego como Hermópolis o ciudad de Hermes. En una carta del sacerdote de Thot, Petosiris, al rey Nechopso, del 150 a.C. podemos leer:

Hermes es el maestro de todas las sabidurías secretas, a las que se puede acceder mediante la experiencia del éxtasis religioso.

A partir del s. I d.C. comienzan una serie de tradiciones que decían que Hermes había sido un personaje real, histórico, y que se había elevado a una divinidad. Varios libros de magia, astrología y alquimia se le atribuyeron a este Hermes ‘histórico’. A estos libros se les conoce como Corpus Hermeticum. Pero después de la caída del Imperio Romano los restos de la sabiduría Hermética sobrevivieron tanto en el Cristianismo como en el Islam. Y entraron a Asia Menor a través de los Sabeos de Harrán que era una comunidad que estudiaba el neopitagorismo, neoplatonismo y practicaba la alquimia. De ellos los conocimientos herméticos pasaron a otras comunidades que reconstruyeron el núcleo esotérico del Islam.

Hoy en día, en la tradición islámica aunque sea un poco ignorado, el profeta Idris (también se reconocen entre otros a Seth, Noé, Abraham, Moisés y Jesús como los profetas de Dios) sigue siendo una gran fuente de inspiración para los estudiosos y filósofos eclécticos del Islam. Puede haber algunas diferencias sobre esta figura, pero en cuanto a su función y significado internos, Idris es igual que Toth, Enoc, Hermes, Mercurio o Elías y es considerado como el inventor de la alquimia, escritura, astrología y de muchas disciplinas más. Es una parte de la sabiduría hermética egipcia que ha sobrevivido en dicha religión. Según la tradición, Idris era un profeta de las primeras generaciones de la descendencia de Adán. El filósofo del Islam, Suhreverdi habla así de él:

Has de saber que, la sabiduría comenzó con Adán y siguió con Seth, Hermes, o sea, Idris y Noé. Pues el mundo nunca se queda sin la presencia de una persona que lleva la sabiduría de la unificación y del otro mundo. El mayor ser que la propagó al mundo por todas sus partes y países, que la explicó y demostró a través de sus fieles es Hermes. Él es el padre de los filósofos y maestro de los maestros de las ciencias.


Y en el-Mutâharat, Suhreverdi lo cita de la siguiente manera:

Así dijo Hermes: Me encontré con un ser espiritual que me comunicó la ciencia de las cosas y le pregunté quién era y contestó -Soy tu naturaleza completa (kamil).

Hay quienes también asimilan a esta entidad con el Buda hindú. En un sentido esencial, interno y espiritual, en cuanto a su mensaje eterno de sabiduría.

Enoc- litografía que ilustra Génesis 5:23-24. William Blake

En el siglo XV llega a Occidente el Corpus Hermeticum, recuperado por Cosme de Médici en 1463, el cual adquirió un manuscrito bizantino que contenía los primeros XIV libros, los cuales fueron traducidos ese mismo año al latín por el humanista florentino Marsilio Ficino. Un impulso definitivo que supuso el auge y esplendor de la tradición hermética y alquímica en el Renacimiento. En Teofrasto Paracelso, médico y alquimista suizo del siglo XV, leemos lo siguiente:

“Adán fue el primer inventor de las artes, porque tenía conocimiento de todas las cosas después de la Caída como antes. Por ello predijo la destrucción del mundo por el agua. De esta causa, también fue que sus sucesores erigieron dos tablas de piedra, en las que inscribieron todas las artes naturales en caracteres jeroglíficos, para que así la posteridad pudiera familiarizarse con esta predicción, y que así pudiera ser prevenida y se tomaran provisiones en tiempos de peligro. Subsecuentemente, Noé encontró una de estas tablas en el Monte Ararat, después del diluvio. En esta tabla estaban descritos los cursos del firmamento superior y del globo inferior. Por medio de esta separación, un hombre se volvió astrónomo, otro mago, otro cabalista y un cuarto alquimista. Abraham, el Tubalcain volcánico, un consumado astrólogo y aritmético, llevó el arte fuera de Canaán a Egipto, en donde los egipcios emergieron con tan grande poder y dignidad que de ahí esta sabiduría se difundió en otras naciones.”

De acuerdo a este texto, los descendientes de Adán guardaron parte del conocimiento pre-diluviano en 2 tablas de piedra, las cuales serían descubiertas después del diluvio.

Flavio Josefo, historiador judío del primer siglo (uno de los historiadores que testificó sobre la existencia de Jesucristo) escribe esto:

“Ellos, (los hijo de Seth) fueron también los inventores de un tipo peculiar de conocimiento que se ocupa con los cuerpos celestes, y su orden. Y para que sus invenciones no desaparecieran antes de que fueran suficientemente conocidas, bajo la predicción de Adán de que el mundo sería destruido una vez por el fuego, y otra por la violencia del agua, hicieron dos pilares, uno de ladrillo y el otro de piedra; inscribieron sus conocimientos en ambos de tal forma que si el pilar de ladrillo fuera destruido por el diluvio, el pilar de piedra permaneciera y la humanidad pudiera conocer lo que sabían; y también informarles que había otro pilar erigido por ellos. Esto permanece en la tierra de Siriad (Egipto) hasta nuestros días.

Pero además, resulta que es a Toth al que se le atribuye la creación de las Tablillas Esmeralda, que es una compilación de conocimientos muy antiguos y pre-diluvianos. Toth, el escriba de los dioses, escribe 42 tabla de esmeralda codificando los grandes principios científicos que gobiernan el universo. De acuerdo con la leyenda, tras la caída de los ángeles, las tablillas fueron escondidas para que ningún ser humano las pudiera encontrar. Solo Thot, en su regreso a esa dimensión, pudo recuperar el libro, aunque también hay leyendas judías que dicen que cuando Abraham y Sarah fueron a Egipto, Sarah las encontró.

En el antiguo manuscrito masónico denominado Cooke (del 1.410) se lee que antes del diluvio, unos descendientes de Caín, que se llamaban Tubal Caín, Jubal y Naamah:

estos tres hermanos sabían que Dios se vengaría del pecado, o con el fuego o con el agua, y pusieron el mayor cuidado para salvar las Ciencias que habían encontrado, y se aconsejaron entre ellos; y, gracias a su ingenio, se dijeron que había dos tipos de piedra de tal cualidad que la primera jamás podía ser quemada, y esta piedra es llamada mármol, y que la otra piedra no podía ser hundida, ye esta piedra era llamada laterus. Y por ello idearon escribir todas las ciencias que habían encontrado en estas dos piedras, de manera que si Dios se vengaba con el fuego el mármol no fuera quemado, y si Dios se vengaba con el agua la otra piedra no se hundiera. Y por ello rogaron al hermano mayor de Jabal que construyera dos columnas con estas dos piedras, esto es, mármol y laterus, y que esculpiera en los dos pilares todas las Ciencias y las Artes que habían hallado.

Y muchos años después del Diluvio, como narra la Crónica, estas dos columnas fueron halladas y, como dice el Polycronicón, un gran doctor llamado Pitágoras encontró una, y Hermes, el filósofo, encontró la otra, y enseñaron las ciencias que en ellas hallaron escritas.

De acuerdo a este texto masónico fueron los descendientes de Caín los portadores de este conocimiento. En la Biblia se habla de dos Enoc diferentes, uno de ellos es el séptimo desde Adán y descendiente de Set, y el otro es el hijo de Caín.

En Judas 14-15

De éstos también profetizó Enoc, séptimo desde Adán, diciendo: He aquí, vino el Señor con sus santas decenas de millares, para hacer juicio contra todos, y dejar convictos a todos los impíos de todas sus obras impías que han hecho impíamente, y de todas las cosas duras que los pecadores impíos han hablado contra él.

En Génesis 4:16

Y salió Caín de delante de Jehová, y habitó en tierra de Nod, al oriente de Edén. Y conoció Caín á su mujer, la cual concibió y parió á Henoch: y edificó una ciudad, y llamó el nombre de la ciudad del nombre de su hijo, Henoch.

A partir de estas ciencias preservadas en las tablillas, se deriva la creación de las 7 artes liberales. Pero es que el número 7, está conectado con cada uno de esos iniciadores primitivos, así como el número 365 de los días del año. Thot, Hermes, Idris, Mercurio pertenecen todos a la misma categoría de escritores sagrados, grabadores de sabiduría oculta. Astronómicamente identifica la misión, carácter y el oficio sagrado de todos esos hombres, pero ciertamente no sus personalidades. Enoc es el séptimo Patriarca; Orfeo es el poseedor de la lira de 7 cuerdas (inventada por Hermes), que es el misterio de siete capas de la iniciación. Thot, con el Discurso Solar de siete rayos en su cabeza, viaja en el barco Solar, los 365 grados, saltando cada cuarto (vuelta) año durante un día. Por último, Thoth-Lunus es el dios septenario de los siete días, o la semana. Enoichion significa en griego el «ojo interior», o el vidente; en hebreo, y con la ayuda de puntos masoréticos, Masoretic significa el iniciador y el instructor. (4)


Las 7 artes liberales, debajo los poetas y sabios a los que hablan las aves al oido.


Y él fue el primero entre los hombres que nacieron en la tierra, que aprendieron la escritura, el conocimiento y la sabiduría, y que anotaron los signos del cielo … vio y entendió todo, y escribió su testimonio, y puso el testimonio en la tierra para todos los Hijos de hombres y para sus generaciones. [Jubileo, 4, 17-19].

Después de todas estas cosas, el Santo bendito, bendito sea él, puso su mano sobre mí y me bendijo con 5360 bendiciones. Y fui elevado y ampliado al tamaño de la longitud y el ancho del mundo. Y Él hizo crecer 72 alas sobre mí, 36 de cada lado. Y cada ala era como el mundo entero. Y fijó en mí 365 ojos; cada ojo era como la gran luminaria. Y Él no dejó ningún tipo de esplendor, brillo, resplandor, belleza en (de) todas las luces del universo que no haya puesto en mí. [Enoc 3, 9, 1-5]


(1) E. d’Hooghvorst, «Ecce homo» in El hilo de Penélope, Arola, Tarragona, 2000, p. 251.

(2) El Zohar, Comentario sobre el Cantar de los Cantares, Zohar Hadash, Shir Hashirim, trad. Ashlag, vol. XXI, fol. 73, ¤ 603

(3) https://introduccionalsimbolismo.com/modulo1f.htm#45

(4) https://www.hermesinstitut.org/enoc-hermes-en-el-judaismo/

https://www.hermesinstitut.org/el-profeta-idris-o-hermes-en-la-tradicion-del-islam/

https://www.aboutespanol.com/el-arcangel-metatron-122632


http://www.hermanubis.com.br/Artigos/ES/ARESEcceHomo.htm

viernes, 3 de marzo de 2023

Batido del océano de leche

Del silencio, la palabra, de la palabra, la resonancia, de la resonancia, el silencio, del silencio, la palabra... Ondas por las que viaja el sonido y las olas del mar, aguas primordiales que conectan todos los centros del mundo, un centro que en la cultura hindú es un punto, un bindu, una gota y a la vez un océano. Un silencio y a la vez LA resonancia.

De donde todo sale y a donde todo regresa. 

En la Introducción a la ciencia sagrada del programa Agharta se nos dice que la vista y el oído, aunque relacionados en su función, operan de modos muy diferentes: la inteligencia óptica, para pensar, crea una imagen en nuestra mente, es indirecta, analítica y secuencial, mientras que la auditiva es directa, sin imagen, y evoca una respuesta inmediata. Es ella la que percibe patrones de relación y configuraciones en el espacio. Es asimismo ella la que se asocia con el hemisferio derecho del cerebro, mientras que la vista, de carácter temporal, se asocia con el izquierdo, que mide y analiza de manera racional, para emplear una descripción simbólica. Es este "modo derecho" o "manera recta" lo que permite penetrar en el aspecto esotérico del símbolo, y comprender su sentido, porque puede percibir opuestos en simultaneidad.

Y son también dos opuestos en simultaneidad, los deva y los asura, los que vemos sujetando por los extremos a la serpiente Vasuki, rey de los naga, enroscada al eje del mundo que es el monte Meru, y en torno a ellos las aguas primordiales que se agitan y baten entre las ondas que resuenan y que se expanden. Es el batido del océano de leche, Samudra Manthana, uno de los mitos fundamentales del hinduismo. 

Una imagen muy poderosa la que nos traslada este mito y que nos conduce a su vez a otras imágenes de la resonancia propias de occidente, y en conexión también con el resplandor. 

La resonancia y el resplandor: oriente y occidente. 

En Ezequiel, 43:2 leemos:

En aquel momento la gloria del Dios de Israel venía de oriente: oí un ruido, como el estruendo de aguas caudalosas, y su gloria llenó de resplandor la tierra.

En Apocalipsis 1:15

sus pies semejantes al bronce bruñido cuando se le ha hecho refulgir en el horno, y su voz como el ruido de muchas aguas.

Daniel 10:6

y su cuerpo era como piedra de Tarsis (turquesa), y su rostro parecía un relámpago, y sus ojos como antorchas de fuego, y sus brazos y sus pies como de color de bronce resplandeciente, y la voz de sus palabras como el estruendo de una multitud. 

Salmos 29

La voz de Jehová sobre las aguas; truena el Dios de gloria; Jehová sobre las muchas aguas.

La voz de Jehová es poderosa; la voz de Jehová es majestuosa.

La voz de Jehová quiebra los cedros; quebró Jehová los cedros del Líbano.

Los hace saltar como becerros; al Líbano y al Sirión como cría de unicornio.

La voz de Jehová derrama llamas de fuego. 


Cristo apoda a los Apóstoles, Santiago y Juan, como los Boanerges, que quiere decir hijos del trueno, o lo que es lo mismo, de la resonancia. Se dice de Juan que:

'Su voz resonaba tan fuertemente que llegaba a los últimos confines; de haber levantado un poco más el tono, el mundo hubiese sido incapaz de contener la resonancia dentro de sus propios límites.' 

En los himnos homéricos encontramos también un sinfín de alusiones a la resonancia, en especial con Zeus, Dios del trueno y Rey de los cielos, aquel cuya  voz se oye de lejos. La voz de Perséfone también resuena cuando es raptada por Hades e introducida en el inframundo. 

'y resonaron las cimas de los montes y los abismos del mar por la voz inmortal'.

Pero es que además, a la serpiente también la encontramos en el origen de los tiempos, en el jardín del Edén, o el tiempo fuera del tiempo al que nos trasladan las aguas primordiales. Es en el jardín del Edén donde Eva presta su oído a la serpiente, enroscada en al árbol de la Ciencia, o lo que es lo mismo, de los opuestos, del bien y del mal, los cuales hacen entrar al hombre en el mundo de la dualidad.

Desde Egipto hasta nuestros días, la serpiente no ha dejado de alertarnos sobre los peligros de la dualidad. A la vez que enfrenta, armoniza los contrarios. El eje del caduceo es recto, los caminos de la serpiente retorcidos. Pierre Hadot nos dice que «se pueden reconocer en la figura del caduceo los dos grandes motores que, según Goethe, actúan en los procesos naturales: la polaridad y la ascensión». 

Hermes, como Vasuki, el rey de los naga, pertenecen al mundo intermedio y ponen en relación los mundos. 

A mediados del siglo IV, Efrén de Siria presenta el concepto de "conceptio per aurem" o concepción por el oído en un par de himnos, donde la voz de Dios llegó al oído de María a través del ángel, haciéndose visible en Jesús. 

Esta acción contrastaba con la de Eva, mientras una ofrecía su oído a la ascensión, la otra lo hacía a la polaridad. También los deva ocupan sus fuerzas en ascender, mientras los asura las emplean en enfrentar.






Samudra Manthana


En conexión con esta idea de la resonancia, creo que la tradición del entroido gallego enlaza muy bien con la forma de transitar la espiritualidad a través del sonido, propia de la India.
Enlazo a esta entrada del blog en donde hablo sobre esta particularidad del sonido tan presente en los "folións" del "entrodio ourensán".