martacuba

miércoles, 31 de julio de 2019

Tempo vivo

O segundo apelido da miña nai é Carballeira, ademáis é un bosque moi abundante na terra onde ela naceu, en San Simón da Costa.

Tamén hai carballos polas terras da comarca de Valdeorras, e castiñeiros, bidueiras, ameneiros, piñeiros, enciñas, salgueiros, cerdeiras, sobreiras, pexegueiros, vides, pereiras, figueiras, nogueiras, maciñeiras, eucaliptos, ameixeiras... Son tantos os nomes destas árbores integrados nas nosas vidas e formando parte de topónimos, nomes e apelidos cos que tratamos tan a miudo, que olvidamos ata que punto a visión do universo ofreceunos, noutra época, unha ferramenta de estructuración do pensamento e as relacións humanas. Esa observación do universo e a natureza estaba en relación cunha visión do tempo vivo, vinculado coa realidade da vida e da natureza, a choiva, as mareas, o tempo da sementa ou os ciclos menstruais. A capacidade de síntese mental ten unha estreita vinculación coas leis da natureza e os seus ciclos. As analoxías entre as dinámicas, atributos e cualidades do universo que nos rodea coas cualidades e os funcionamentos da psique humana comenzaron de maneira intuitiva xa dende o paleolítico e o home primitivo. Un tipo de coñecemento que hoxe desdéñase con demasiada facilidade. Os primeiros seres humanos viron a súa vida reflexada no universo que lles rodeaba, e hoxe, despois de moitos séculos de evolución, vemos as nosas vidas reflexadas noutras vidas humanas, o espello fíxose máis pequeno a medida que o coñecemento foi aumentando.
Na comarca de Valdeorras, ademáis de árbores, hai tamén moitas aves, non souben identificar todas as que vin pero algunhas delas sí, ferreiriños comúns, pegas, merlos, corvos, pombos torcaces, rulas, paporrubios, cegoñas, miñatos comúns, aguias peixeiras (penso que as eran porque sobrevoaban o río en busca de presas acuáticas). Tamén atopei animais, sobre todo lagartos e lagartas, moitos gatos e cans, vacas, burros, cabalos, ovellas, esquíos, toupas, un corzo e incluso rastros do oso. Os minerais e as rochas son tamén un produto moi valioso por estas terras. Dende os romanos que viñeron buscar o ouro, ou os alemáns o wolframio, non deixan de explotar os recursos e dinamitar as montañas. A pizarra, xunto co cultivo da vide son as principais actividades económicas da zona. Tamén a xeneración hidroeléctrica, o transporte de mercancías, a carpintería, a hostelería, e unha pequena factoría auxiliar da industria do automóbil.

Si la historia inicial de la Luna -nacimiento, crecimiento, muerte- sirve para distinguir las etapas de un ciclo vital, su historia completa, para la que se necesitan dos "lunas" (la que desaparece y la que regresa), revela una realidad que parece ser más grande que el tiempo. La paradoja estriba en que, al morir, la Luna renace; al desaparecer, retorna eternamente, "una y otra vez". Por lo tanto, si con la consciencia del tiempo surgió el anhelo de eternidad, la Luna pareció ofrecer una respuesta a la necesidad que provocó en su origen. Pues, en cierto sentido, el tiempo y la eternidad nacieron juntos gracias a la Luna. "Que los dioses me concedan una vida renovada cada mes, como la de la Luna", se decía en Babilonia. Esta idea, el renacimiento de la vida tras la muerte, conduce a otra reflexión, ya que, en el mundo natural de los sentidos, la muerte es siempre el final de la vida, nunca su comienzo. Oswald Spengler se enfrenta a esta paradoja en La decadencia de Occidente:

Somos tiempo, pero además poseemos una imagen de la historia en la que la muerte, y con ella el nacimiento, aparecen como los dos mayores enigmas (...). El pensamiento superior se origina como una meditación sobre la muerte. Toda religión, toda investigación científica, toda filosofía proceden de ella (...). Y, por lo tanto, la esencia de todo simbolismo genuino -inconsciente e interiormente necesario- surge del conocimiento de la muerte.

Jules Cashford.

lunes, 29 de julio de 2019

A Galicia vacía

Para unha camiñante non existe o concepto da presa. Só é posible avanzar poñendo un pé diante do outro, nunca os dous. Obrígache a moverte no presente, de maneira que a medida das cousas e as visións que che ofrece a viaxe vólvense máis reales e máis únicas, porque non hai ningún paso que seña igual ao anterior e nada que permaneza igual no camiño. Todo está en movemento.

- Hai algún sitio onde comer neste pueblo?
- Non, non hai. Bueno, se cadra onde as piscinas danche algo.
- E onde está iso?
- Alado do albergue.
- Qué albergue?
- Pero ti non eres peregrina?

- Quixera reservar unha habitación para hoxe.
- Eres peregrina?
- Veño facendo o camiño, sí.
- Cómo? Non tes a credencial?
- Non, non teño.

- Uy, mira una peregrina... Vas un poco tarde, eh!

As piscinas no río son os únicos lugares que, de maneira repetida, ao longo do Sil veñen sendo os únicos reductos onde queda algo de vida (se fai sol) e onde poder comer, ainda que seña, un trozo de pizza conxelada. Por suposto, estas piscinas pechan en canto pase o verán e as persoas que as atenden usan todas a mesma frase. "Non sei, eu non son de aquí, veño sólo a atender o churinguito das piscinas". Persoas que, como moito, viven a 10 km. Non hai vínculos.
O mito de que en Galicia pódese comer en calquera lugar xa fai tempo que deixou de ser certo. Non hai de comer, porque tampouco hai xente, nen ganas para facer de comer. Polo menos no interior, a comida e a hospitalidade foron sempre para os veciños. Sen veciños, acabouse a comida. Non temos unha visión mercantilista da comida (e de moitas outras cousas), para o bo e para o malo. Agora, a xente que chega, enfádase porque tendo cartos, resúltalle imposible poder comer. A comida non se paga, e nas árbores hai comida dabondo.

En Sobradelo coñecín a dous rapaces, un deles traballa na canteira que hai indo para o teixadal, nos montes de Casaio. Pasei por alí fai pouco buscando o teixadal e, mesmamente estes días, ao camiñar por estes montes e escoitar as repetidas explosións, non puiden evitar pensar que debe ser un traballo duro. O rapaz leva 20 anos traballando na canteira, non sabía falar outro idioma que galego, e a pesar de que o seu compañeiro insistía en traducilo (idioma e pensamento) falou claramente, alto e cun vocabulario moi reducido. Para entender tan só é necesario querer escoitar. Tamén dixo que o teixadal é un lugar marabilloso, e que, se consigo chegar, heime perder seguro se quero sair de alí. Tan só é necesario deixarse embriagar. Non hai moitas persoas que falen de verdade, aquí e en calquera lugar.
En oposición á enorme riqueza e diversidade que ofrece a terra e a auga, agora vivimos en lugares preconcibidos e construidos por alguen alleo a nós, uns cantos pasos máis adiante ou máis atrás, sempre fora, noutro lugar e noutro tempo, resulta tan difícil non enamorarse desta terra e non deixarse embriagar por ela que dalgunha maneira hai que escapar do perigo. Porque algunha vez dixéronnos que era perigoso, incómodo, perxudicial para a saúde ou beneficioso, de pobres ou de progres falar en galego, de 'pijos' falar en castelán, de peregrino chegar andando cunha mochila ao lombo, ou de tola ir ti sola polo monte, sen importar o que cada unha destas palabras signifique.

"La primera distinción que cabe imaginar en la mente de los primeros seres humanos es la establecida entre la luz y las tinieblas. La confusión de luz y oscuridad en el alba y el crepúsculo -una mezcla en la que acaba imponiéndose uno de los dos elementos- lleva a la mente a formular las categorías del día y la noche. El físico David Bohm explicó que la consciencia tiende a detener el continuo de la vida en conceptos y abstracciones, reemplazando el todo por sus partes fragmentadas y el flujo por la inmovilidad (lo que, desde un punto de vista gramatical, equivale a convertir verbos en sustantivos). Esto predispone a percibir aquellos estados que se alternan como si fueran oposiciones, de manera que allí donde uno se halla presente, el otro no lo está. Sin embargo, estos "opuestos" lo son más bien en el ámbito del lenguaje que en el de la realidad, al tratarse de elementos complementarios: el uno da paso al otro, y viceversa, según un ritmo continuo que estructura el cosmos, aunque sólo sea porque no podemos imaginarlo sin él."