As divindades ctónicas que prevaleceron sempre en Galicia e que nin o cristianismo conseguiu encerrar nas igrexas, foron esas que se agochan nas pedras, na auga, nos acubillos das covas e dos penedos. As mouras foron substituídas polas virxes, ou polas santas, pero a súa realidade seguiu viva e alimentándose dende o interior da terra, de onde nacen as fontes, os pozos, os ríos, as árbores e máis as ermidas, os galegos decidiron ata que punto deixaron entrar ao cristianismo, a resistencia pasiva deulles un triunfo sobre as súas crenzas e sobre os seus defuntos. O noso vínculo coa auga, xa seña a través do mar, da choiva, das rías e ríos ou dos regos e regatos, lémbranos constantemente esa viaxe do barqueiro Caronte (tamén coñecido como Carón) cara o alén ou o máis alá. Temos o privilexio de pertencer a un país que fai fronteira entre esta e a outra vida, entre o alén e o aquén.
Para os galegos había dous tipos de mortes, a morte boa e a morte mala, esta última é xustamente a que os novos valores da cultura actual enxalza como positiva. Trátase da morte repentina, sen tempo para a despedida, para deixar as cousas atadas, sen tempo para prepararse, sen tempo vivo, porque o que morría en Galicia non eran as persoas, era o tempo. En Galicia tiñamos comunidades virtuais cos nosos devanceiros, as VISIÓNS (en lugar de vídeos de youtube) eran as ánimas dos defuntos coas que aínda había cousas que arranxar. A comunicación e a comunidade con eles era importante, como tamen o era deixar ben pechadas as cousas desta vida para que non supuxeran un lastre na outra. Os que quedaban nesta tiñan a responsabilidade de axudar aos da outra, para que á súa vez tamen éstes mirasen por eles.
As ánimas estaban presentes durante todo o ano, pero en especial o día de defuntos, ese día poñíaselles un prato na mesa para lembralas, ou deixábase o lume aceso para que se quentaran toda a noite, tampouco debía pecharse violentamente as cancelas, por se había algunha ánima entrando e puidera mancarse. O animeiro era a persona encargada das tarefas que atinxen ás ánimas, que non eran poucas... Hai quen pensa que o progreso fixo que deixaramos de crer en supersticións e en maxia, pero iso soamente demostra ignorancia e falta de respecto á nosa orixe. Na cultura dun pobo o único que fai falta para que algo exista é a necesidade de poñerlle un nome, hoxe cremos en cousas como a democracia, a representatividade ou os virus, que non deixan de ser supersticións. Como ben di a miña tía Lola, cando ela e os seus irmáns chegaron á cidade, deixaron de ter visións, as ánimas e a compaña desapareceron. As palabras desapareceron tamén xunto coas realidades (por moito que pensemos que se poden forzar ás palabras para que creen realidades) e deixouse de facer compañía aos mortos. Resulta moi simbólico que como aparente forma de defender unha tradición propia fronte a unha festa allea como é a de Halloween, empreguemos outra palabra allea como é o Samaín, en lugar de empregar o noso Día de Defuntos.
Tíñamos un valor incalculable do que aprender para facer fronte á cultura da positividade e a banalidade que agora nos afoga, pero o que non conseguira o cristianismo empezou a conseguilo a tecnoloxía, a vida na cidade, e os novos credos do catecismo moderno.
Tal grado de dedicación aos mortos na cultura galega ten tamén outros referentes na cultura milenaria china, eles chegaron a un coñecemento máis profundo da implicación psicolóxica destes "espíritus".
'El anima, llamada po, escrita con el signo para “blanco” y el signo para “demonio”, por ende “fantasma blanco”, es el alma corporal inferior, ctónica, perteneciente al principio Ying y, por lo tanto, femenina. Después de la muerte se hunde y pasa a gui, demonio, explicado a menudo como “lo que retorna” (scil., a la tierra), el alma en pena, el espectro. El hecho de que tanto el animus como el anima se separen después de la muerte y vayan independientemente por sus caminos demuestra que, para la conciencia china, son factores psíquicos distinguibles, que tienen también un efecto claramente diferente, y a pesar de que originalmente sean uno en la “esencia una, efectiva y verdadera”, son dos en la mansión de lo creativo. El animus está en el Corazón celestial, durante el día mora en los ojos (es decir, en la conciencia), por la noche sueña desde el hígado. Es aquello “que hemos recibido del gran vacío, lo que es de una figura con el origen”. El anima es, en cambio, “la fuerza de lo pesado y turbio”, fijada al corazón corporal, carnal. “Deseos carnales y excitaciones coléricas” son sus efectos. “Quien al despertar hállase sombrío y deprimido está encadenado por el anima.'
'El secreto de la flor de oro', C.G. Jung.